PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI ZWIĄZANEJ Z PRODUKCJĄ I HANDLEM MATERIAŁEM SIEWNYM, SZKÓŁKARSKIM CZY ROZMNOŻENIOWYM WIĄŻE SIĘ NIE TYLKO Z ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ ZA JAKOŚĆ TOWARU, ALE RÓWNIEŻ Z KONIECZNOŚCIĄ DOPEŁNIENIA OKREŚLONYCH FORMALNOŚCI PRAWNYCH. JEDNĄ Z NICH JEST OBOWIĄZEK WPISU DO EWIDENCJI PROWADZONEJ PRZEZ PAŃSTWOWĄ INSPEKCJĘ OCHRONY ROŚLIN I NASIENNICTWA (DALEJ: PIORIN). CHOĆ OBOWIĄZEK REJESTRACJI WCIĄŻ BYWA NIEDOSTATECZNIE ZNANY WŚRÓD CZĘŚCI PRZEDSIĘBIORCÓW DZIAŁAJĄCYCH W SEKTORZE PRODUKCJI ROŚLINNEJ I OGRODNICZEJ, JEGO POMINIĘCIE MOŻE PROWADZIĆ DO NIEOCZEKIWANYCH KONSEKWENCJI FINANSOWYCH. WARTO WIĘC PRZYJRZEĆ SIĘ, KTO I KIEDY POWINIEN DOKONAĆ REJESTRACJI, A W JAKICH PRZYPADKACH NIE JEST ONA WYMAGANA.
Rejestracja w PIORiN – kiedy staje się obowiązkiem, a kiedy można jej uniknąć?
Zgodnie z ustawą o nasiennictwie z dnia 9 listopada 2012 r., każdy podmiot, który wytwarza materiał siewny z zamiarem jego dalszej sprzedaży, powinien zgłosić ten fakt do wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa właściwego dla miejsca prowadzenia działalności. W efekcie tego zgłoszenia wydawane jest zaświadczenie o wpisie do stosownej ewidencji oraz przypisany jest unikalny numer rejestracyjny. Procedura ta jest bezpłatna, jednak prowadzenie działalności bez dokonanego wcześniej wpisu wiąże się z możliwością nałożenia przez inspekcję opłaty sankcyjnej. Zatem mimo że sam proces rejestracji nie wiąże się z kosztami, zaniechanie tego obowiązku może prowadzić do poważnych strat.
Co istotne, ewidencje prowadzone przez PIORiN mają charakter jawny. Każdy zainteresowany może uzyskać do nich dostęp po złożeniu odpowiedniego wniosku. System rejestrów dzieli podmioty na trzy główne kategorie: przedsiębiorców, rolników i dostawców. Z danych przekazanych przez Inspekcję wynika, że na dzień 31 grudnia 2024 roku w rejestrze figurowało 6 821 przedsiębiorców zajmujących się wytwarzaniem i obrotem materiałem siewnym, 572 rolników oraz 14 379 dostawców. Dane te pokazują, że system rejestracji funkcjonuje na szeroką skalę, obejmując różnorodne formy działalności w sektorze nasiennym i szkółkarskim.
Rolnicy, dostawcy, przedsiębiorcy – kto musi figurować w ewidencji PIORiN?
W przypadku przedsiębiorców obowiązek rejestracji dotyczy podmiotów, które planują produkcję materiału siewnego oraz jego wprowadzenie do obrotu, zarówno w skali hurtowej, jak i detalicznej. Należy jednak zaznaczyć, że przedsiębiorcy, którzy prowadzą sprzedaż materiału siewnego wyłącznie dla odbiorców nieprofesjonalnych (czyli takich, którzy nie wykorzystują nasion w działalności produkcyjnej), są z obowiązku rejestracji zwolnieni. To istotna informacja dla mniejszych podmiotów, na przykład właścicieli punktów ogrodniczych sprzedających nasiona amatorom. Rok 2024 przyniósł niewielki, ale zauważalny wzrost liczby zarejestrowanych przedsiębiorców – szczególnie w obszarze obrotu hurtowego i produkcji materiału siewnego.
W przypadku rolników sytuacja wygląda nieco inaczej. Rolnik, który prowadzi produkcję materiału siewnego we własnym gospodarstwie i planuje jego sprzedaż, również musi dokonać zgłoszenia do PIORiN. Inspektor właściwy ze względu na miejsce zamieszkania weryfikuje zgłoszenie i – jeśli spełnione są wszystkie wymagania – dokonuje wpisu do ewidencji rolników.
Kluczowe jest to, że materiał siewny musi pochodzić bezpośrednio z gospodarstwa zgłaszającego rolnika, a nie być np. przedmiotem obrotu zakupionym wcześniej od innych producentów.
Jeszcze szersza kategoria obejmuje dostawców – czyli podmioty zajmujące się wytwarzaniem lub obrotem materiałem szkółkarskim, rozmnożeniowym i nasadzeniowym, w tym także sadzonkami winorośli. W ich przypadku obowiązek wpisu zależy od rodzaju odbiorcy i zasięgu sprzedaży. Jeśli dostawca oferuje materiały wyłącznie odbiorcom nieprofesjonalnym albo prowadzi sprzedaż wyłącznie na terenie jednego powiatu, również wyłącznie dla takich odbiorców – może być zwolniony z obowiązku rejestracji. Taki wyjątek nie obejmuje jednak tych, którzy działają na szerszym rynku lub oferują swoje produkty zawodowym producentom. W 2024 roku wśród dostawców zarejestrowanych było m.in. 3 354 podmiotów zajmujących się materiałem szkółkarskim roślin sadowniczych, 2 499 dostarczających materiał warzywny oraz 6 776 związanych z materiałem ozdobnym. Odrębną kategorię stanowili dostawcy winorośli, których liczba wyniosła 1 750.
Sprzedaż materiału siewnego bez rejestracji?
Warto przy tym podkreślić, że obowiązek wpisu dotyczy również tych, którzy prowadzą działalność w formule sprzedaży wysyłkowej lub internetowej. Forma dystrybucji – czy to przez sklep stacjonarny, czy przez internet – nie zwalnia z konieczności rejestracji, jeżeli przedmiotem obrotu jest materiał siewny czy szkółkarski objęty regulacjami ww. ustawy.
Zgłoszenie do ewidencji odbywa się za pomocą formularza, którego wzór stanowi załącznik do przepisów wykonawczych. Najbezpieczniej jest korzystać z formularzy dostępnych bezpośrednio na stronach internetowych wojewódzkich inspektoratów PIORiN, co daje pewność, że wniosek zawiera wszystkie niezbędne dane. Należy również pamiętać, że jakiekolwiek braki formalne mogą skutkować opóźnieniem wpisu lub koniecznością uzupełnienia dokumentacji.
Aktualizacja danych – obowiązek ciągły
Warto pamiętać, że obowiązek związany z ewidencją nie kończy się na samym wpisie. W przypadku zmiany danych – takich jak adres działalności, forma prawna firmy czy zakres oferowanego materiału – konieczne jest niezwłoczne zaktualizowanie informacji w rejestrze. Zaniedbanie tego obowiązku może zostać potraktowane na równi z brakiem rejestracji, a tym samym skutkować sankcjami administracyjnymi.
Korzyści z rejestracji – nie tylko obowiązek, ale i szansa
Choć dla wielu podmiotów wpis do ewidencji może wydawać się jedynie kolejnym wymogiem formalnym, w praktyce stanowi istotny element budowania wiarygodności i przewagi konkurencyjnej w działalności gospodarczej. Po pierwsze, podmioty znajdujące się w rejestrze PIORiN zyskują wiarygodność w oczach potencjalnych partnerów handlowych, a także konsumentów, którzy coraz częściej zwracają uwagę na legalność pochodzenia materiału siewnego. Po drugie, zarejestrowani przedsiębiorcy i rolnicy mogą w łatwiejszy sposób ubiegać się o wsparcie z programów krajowych i unijnych – wiele z nich wymaga potwierdzenia legalnej działalności w sektorze rolniczym. Dodatkowo wpis może ułatwiać udział w przetargach publicznych lub współpracę z instytucjami badawczymi, które coraz częściej oczekują spełnienia określonych standardów formalnych.
Podsumowanie
Obowiązek wpisu do ewidencji PIORiN dotyczy szerokiego kręgu podmiotów związanych z produkcją i obrotem materiałem roślinnym. Choć istnieją wyjątki – szczególnie w przypadku sprzedaży dla odbiorców nieprofesjonalnych – zdecydowana większość producentów i dostawców powinna zweryfikować swój status prawny pod kątem rejestracji. Dla wielu z nich może to być jednorazowa, nieskomplikowana formalność, która zabezpieczy ich przed ewentualnymi sankcjami, a jednocześnie potwierdzi legalność prowadzonej działalności. W dobie rosnących wymagań jakościowych i nadzoru nad rynkiem materiału nasiennego, rzetelne podejście do obowiązków administracyjnych to inwestycja w wiarygodność i bezpieczeństwo biznesu.
Karolina Nalewaj koncentruje swoje zainteresowania naukowe wokół prawa rolnego i prawa wyborczego jako doktorantka w dyscyplinie nauk prawnych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ponadto, angażuje się w projekty badawcze oraz bierze aktywny udział w konferencjach naukowych, rozwijając swoją wiedzę i kompetencje w powyższych obszarach zainteresowania.
Rozwiążmy to razem. Znajdź prawników gotowych pomóc.