W DOBIE DYNAMICZNEJ TRANSFORMACJI ENERGETYCZNEJ, CORAZ CZĘŚCIEJ POJAWIA SIĘ PYTANIE: CZY W PROCESIE PRZECHODZENIA Z WĘGLA NA GAZ ZIEMNY, A NASTĘPNIE NA WODÓR, ISTNIEJE REALNA PRZESTRZEŃ DLA BIOMETANU W SEKTORZE CIEPŁOWNICZYM? CHOĆ OPINIE W TEJ KWESTII SĄ PODZIELONE, DECYDUJĄCE ZNACZENIE BĘDĄ MIAŁY NIE TYLE INDYWIDUALNE PRZEKONANIA, CO RAMY PRAWNE, UWARUNKOWANIA RYNKOWE ORAZ WYTYCZNE WYNIKAJĄCE Z POLITYKI KLIMATYCZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ.
Ciepło systemowe w Polsce – uzależnienie od paliw kopalnych
Obecnie ponad 40% polskich gospodarstw domowych oraz znacząca część przemysłu, budownictwa i sektora usługowego korzysta z ciepła systemowego. Produkcja tego ciepła w dalszym ciągu opiera się w dużej mierze na paliwach konwencjonalnych: 61,2% stanowi węgiel, 13% gaz ziemny, 6,2% olej opałowy. Jedynie 14% pochodzi z odnawialnych źródeł energii (dalej: OZE), a pozostałe 5,2% to inne paliwa.
Dane te wskazują, że choć transformacja jest już rozpoczęta, droga do neutralności klimatycznej wciąż jest długa. Równolegle zauważalny jest trend spadku zapotrzebowania na ciepło – z uwagi na łagodniejsze zimy, termomodernizację budynków oraz wdrażanie nowoczesnych i energooszczędnych technologii grzewczych.
Biometan jako alternatywa – czy rzeczywiście realna?
Zgodnie z „Strategią dla ciepłownictwa do 2030 r. z perspektywą do 2040 r.”, popyt na ciepło będzie stopniowo malał: z 255 047 TJ w 2030 roku do 200 189 TJ w 2050 roku. Mimo zmniejszającego się zapotrzebowania, produkcja ciepła nadal będzie wymagała znacznych nakładów paliwowych. Obecnie wykorzystuje się około 20 mln ton węgla oraz 6 mld m³ gazu ziemnego rocznie.
Pojawia się więc pytanie – czy biometan jako zdekarbonizowany gaz odnawialny, może skutecznie zastąpić gaz ziemny w tym sektorze? Z prawnego punktu widzenia – może, ale pod pewnymi warunkami.
Regulacje i wyzwania prawne
Podstawowe znaczenie dla przyszłości biometanu w ciepłownictwie mają regulacje unijne, w szczególności pakiet legislacyjny Fit for 55, który wprowadza nowe obowiązki dla systemów grzewczych, m.in. w zakresie emisji CO₂ i udziału zielonych gazów. Szczególną uwagę należy zwrócić na planowane objęcie sektora ogrzewania systemem ETS 2, czyli rozszerzonym systemem handlu uprawnieniami do emisji. Oznacza to wzrost kosztów użytkowania tradycyjnych paliw kopalnych, co może znacząco przyspieszyć przejście na biometan.
Z punktu widzenia inwestora – w tym także przedsiębiorcy rolnego – istotne będą również kwestie certyfikacji biometanu, jego wprowadzenia do sieci gazowej oraz rozliczenia w ramach systemów wsparcia (np. gwarancji pochodzenia czy aukcji OZE).
Biometan w strategiach państwowych
W dokumentach strategicznych przewiduje się, że gaz ziemny będzie pełnił funkcję paliwa przejściowego, a docelowo zostanie zastąpiony przez biometan i wodór. W „Strategii dla ciepłownictwa w kontekście kogeneracji” podkreśla się, że w latach 2040–2050 kogeneracja gazowa będzie pełniła rolę źródeł szczytowych, a biometan stanie się jednym z kluczowych paliw.
Jednakże, należy zaznaczyć, że priorytetem dla wykorzystania biometanu pozostaje sektor transportu. W ciepłownictwie jego użycie ma charakter drugoplanowy – co nie znaczy, że jest nieopłacalne. Wręcz przeciwnie, w odpowiednich warunkach może być zarówno korzystne środowiskowo, jak i finansowo.
Gdzie warto inwestować?
Z prawnego i operacyjnego punktu widzenia lokalizacja instalacji biometanowych powinna być uzależniona przede wszystkim od dostępności substratów do produkcji biogazu (np. odpady rolnicze, resztki roślinne), ale również od możliwości wykorzystania wyprodukowanego biometanu – czy to w systemach ciepłowniczych, czy jako paliwo transportowe.
Wg danych Urzędu Regulacji Energetyki, województwo lubuskie zużywa największe ilości gazu do produkcji ciepła (ponad 95%), co czyni je potencjalnie najbardziej atrakcyjnym regionem do wdrożenia projektów opartych o biometan.
Podsumowanie
Biometan stanowi realną szansę na dywersyfikację źródeł przychodu, zwłaszcza dla gospodarstw dysponujących odpowiednią bazą substratów. W obliczu nadchodzących zmian legislacyjnych i rosnącej presji na dekarbonizację, inwestycje w produkcję biometanu mogą nie tylko przyczynić się do transformacji energetycznej kraju, ale również stanowić opłacalną działalność gospodarczą. Kluczowe będą tu: dostęp do surowców, dobre planowanie lokalizacji instalacji oraz znajomość aktualnych regulacji.
Karolina Nalewaj koncentruje swoje zainteresowania naukowe wokół prawa rolnego i prawa wyborczego jako doktorantka w dyscyplinie nauk prawnych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ponadto, angażuje się w projekty badawcze oraz bierze aktywny udział w konferencjach naukowych, rozwijając swoją wiedzę i kompetencje w powyższych obszarach zainteresowania.
